ยสฺมา ปน อริยมคฺเคน โอธิโส กิเลสา ปหียนฺติ, ตญฺจ เนสํ ตถาปหานํ มคฺคธมฺเมสุ อินฺทฺริยานํ อปาฏวปาฏวตรปาฏวตมภาเวน โหตีติ โย วชิรูปมธมฺเมสุ มตฺถกปฺปตฺตานํ อคฺคมคฺคธมฺมานํ ปฏุตมภาโวฯ อยํ อิธ มคฺคสฺส ติกฺขตาติ อธิปฺเปตาฯ เตเนวาห – ‘‘อยํ ธมฺโม สุจิณฺโณ สพฺพาหิ อุปปตฺตีหิ รกฺขตี’’ติฯ ‘‘ตสฺมา รกฺขิตจิตฺตสฺสา’’ติอาทินา สุตฺตนฺตเรน (อุทา. 32) สุคติสญฺญิตานมฺปิ อุปปตฺตีนํ ทุคฺคติภาวํ สาเธติฯ

[32] อิทานิ ยถาวุตฺตสฺส ธมฺมสฺส วิสภาคธมฺมานํ ตณฺหาวิชฺชาทีนํ สภาคธมฺมานญฺจ สมถวิปสฺสนาทีนํ นิทฺธารณวเสน อาวฏฺฏหารํ โยเชตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘ตตฺถ ทุคฺคตีนํ เหตุ ตณฺหา จ อวิชฺชา จา’’ติอาทิมาหฯ ตํ ปุพฺเพ วุตฺตนยตฺตา สุวิญฺเญยฺยเมวฯ อิทํ วุจฺจติ พฺรหฺมจริยนฺติ อิทํ อริยํ สมถวิปสฺสนาสงฺขาตํ มคฺคพฺรหฺมจริยนฺติ วุจฺจติฯ ยํ รกฺขตีติ สพฺพาหิ ทุคฺคตีหิ รกฺขนฺตสฺส อริยมคฺคสฺส อารมฺมณภูโต นิโรโธ รกฺขนฺโต วิย วุตฺโต, นิมิตฺตสฺส กตฺตุภาเวน อุปจริตตฺตาฯ อิมานิ จตฺตาริ สจฺจานิ วิสภาคสภาคธมฺมาวฏฺฏนวเสน นิทฺธาริตานีติ อธิปฺปาโยฯ

อาวฏฺฏหารวิภงฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. วิภตฺติหารวิภงฺควณฺณนา

[33] ตตฺถ กตโม วิภตฺติหาโรติ วิภตฺติหารวิภงฺโคฯ ตตฺถ ธมฺมวิภตฺติภูมิวิภตฺติปทฏฺฐานวิภตฺตีติ ติวิธา วิภตฺติฯ ตาสุ ยสฺมา ธมฺเมสุ วิภาคโต นิทฺทิฏฺเฐสุ ตตฺถ ลพฺภมาโน ภูมิวิภาโค ปทฏฺฐานวิภาโค จ นิทฺทิสิยมาโน สุวิญฺเญยฺโย โหติ, ตสฺมา ธมฺมวิภตฺติํ ตาว นิทฺทิสนฺโต โสฬสวิเธ ปฏฺฐาเน เยสํ สุตฺตานํ วเสน วิเสสโต วิภชิตพฺพา, ตานิ สุตฺตานิ ทสฺเสตุํ ‘‘ทฺเว สุตฺตานิ วาสนาภาคิยญฺจ นิพฺเพธภาคิยญฺจา’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ วาสนา ปุญฺญภาวนา, ตสฺสา ภาโค โกฏฺฐาโส วาสนาภาโค, ตสฺส หิตนฺติ วาสนาภาคิยํ, สุตฺตํฯ นิพฺพิชฺฌนํ โลภกฺขนฺธาทีนํ ปทาลนํ นิพฺเพโธ, ตสฺส ภาโคติ เสสํ ปุริมสทิสเมวฯ ยสฺมิํ สุตฺเต ตีณิ ปุญฺญกิริยวตฺถูนิ เทสิตานิ, ตํ สุตฺตํ วาสนาภาคิยํฯ ยสฺมิํ ปน เสกฺขาเสกฺขา เทสิตา, ตํ นิพฺเพธภาคิยํฯ อยญฺจ อตฺโถ ปาฬิยํเยว อาคมิสฺสติฯ